Treść strony
Powiat grudziądzki położony jest zarówno na prawym, jak i lewym brzegu Wisły, na północno-wschodnim krańcu województwa kujawsko-pomorskiego. Graniczy
od północy z powiatem kwidzyńskim (województwo pomorskie), od wschodu z powiatami: iławskim i nowomiejskim (województwo warmińsko-mazurskie), od południowego-wschodu i od południa z powiatami: brodnickim, wąbrzeskim i chełmińskim (województwo kujawsko-pomorskie), a od zachodu, Kępa Szynyska, z powiatem świeckim, wchodzącym także w skład 
województwa kujawsko-pomorskiego. Powiat zajmuje powierzchnię 728,4 km2 i podzielony jest na sześć gmin: od północy gminę Rogóźno, od północnego-wschodu – gminę Łasin, od południowego - wschodu gminę Świecie nad Osą, od południa gminę Radzyń Chełmiński i od zachodu, wzdłuż Wisły - gminę Grudziądz. Pośrodku powiatu, otoczona pięcioma gminami, znajduje się gmina Gruta. Miasta leżące w granicach powiatu to: Radzyń Chełmiński i Łasin. 
Jedną z największych atrakcji turystycznych powiatu grudziądzkiego są zabytkowe budowle. Do najstarszych należą grody kultury łużyckiej i grody wczesnośredniowieczne pamiętające pierwszych władców piastowskich. Najliczniejszą grupę zabytków reprezentują budowle gotyckie będące spuścizną po państwie zakonnym. Należą do nich zamki obronne i kościoły. Historia nie obeszła się łaskawie z zamkami, stąd też do naszych czasów z czterech zamków na terenie powiatu (Radzyń Chełmiński, Rogóźno, Pokrzywno, Łasin) przetrwały tylko trzy pierwsze i to w ruinie. Największym i najbardziej okazałym z zamków był zamek w Radzyniu Chełmińskim. Obecnie zwiedzać można południowe skrzydło zamku z kaplicą i dwiema narożnymi kwadratowymi wieżami, część przyziemia, a także przedzamcze - w formie trapezu. Udostępnione do zwiedzania wieże zamkowe umożliwiają turystom podziwianie panoramy rozciągającej się na miasteczko i okolice. Z położonego na wzgórzu zamku w Rogóźnie pozostała czworoboczna wieża z bramą wjazdową, resztki murów, fragmenty przedzamcza oraz budynki gospodarcze z przełomu XVIII/XIX w. W Pokrzywnie obejrzeć można część zamkowych murów umożliwiających odczytanie pierwotnego założenia obronnego oraz trójkondygnacyjny spichlerz na przedzamczu. Na terenie powiatu znajduje się trzynaście kościołów gotyckich. Do najstarszych można zaliczyć kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Grucie, 
którego prezbiterium nakryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Rozwiązanie to jest charakterystyczne dla budowli późnoromańskich i datowane na koniec XIII w. Rzadkością wśród kościołów wiejskich są gotyckie polichromie pochodzące z XIV i XV w., a także późniejsze - z XVI w. znajdujące się w kościele pw. śś. Kosmy i Damiana w Okoninie. Wyjątkowo piękną świątynią jest kościół pw. św. Anny w Radzyniu Chełmińskim. Oprócz wspaniałej elewacji zdobionej całą gamą zewnętrznych elementów architektonicznych, posiada on bardzo cenny barokowy ołtarz główny oraz polichromię z XVII w. Piękne wyposażenie podziwiać można także w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Mokrem, będącym znanym w okolicy Sanktuarium Maryjnym. Większość kościołów gotyckich na naszym terenie, to budowle jednonawowe, kryte dachówką, wykonane z cegły, niekiedy z kamienia. W wystroju i wyposażeniu wspomnianych kościołów dominuje barok, choć obecne są także inne style, takie jak wcześniejszy renesans, rokoko i klasycyzm. Epokę baroku wśród świątyń powiatu grudziądzkiego reprezentują cztery kościoły. Dwa z nich, to kościoły drewniane, są to kościół pw. św. Barbary w Świętem i kościół pw. św. Bartłomieja w Szembruku, posiadający wyjątkowo piękne polichromie. Także cennymi XVIII wiecznymi malowidłami i wystrojem wnętrza może poszczycić się barokowy kościół pw. św. Mikołaja w Szynychu. Inny wystrój, o dominującym w elementach wyposażenia kolorze brązu, jest kościół przyklasztorny pw. św. Sebastiana w Rywałdzie Królewskim. 
Klasztor należy do Braci Mniejszych Kapucynów, zatem to kolor kapucyńskich habitów nadał ton kolorystyce kościelnego wnętrza. Kościół znany jest w okolicy z gotyckiej rzeźby z XIV w. Matki Boskiej Tronującej z Dzieciątkiem (tzw. Matka Boża Cygańska). Licząca sobie ok. 600-lat cudowna figurka Madonny, koronowana w 1972 r. przez księdza kardynała Wyszyńskiego, jest celem licznych pielgrzymek odwiedzających corocznie rywałdzkie sanktuarium. W klasztorze można też zwiedzić celę, w której internowany był Prymas Tysiąclecia, a także salę pamięci z pamiątkami po Prymasie.Równie interesującymi obiektami zabytkowej architektury są dwory i pałace. Najstarszym z nich (XVI wiek) i
jedynym na terenie 
powiatu jest pozostający w ruinie dwór obronny polskiej rodziny szlacheckiej w Boguszewie. Młodsze od niego i liczniejsze są pałace i dwory z XVIII i XIX wieku. Najcenniejszym z nich jest zespół pałacowo-parkowy w Mełnie z połowy XIX w. Sam pałac zbudowano w stylu eklektycznym zbliżonym 
do neogotyku angielskiego, zajmujący 15,74 ha park posiada wspaniałą kolekcję drzew i krzewów będących pomnikami przyrody. Na uwagę zasługują również eklektyczne pałace w Bogdankach, Nowych Jankowicach, Linowie, Białochowie, Wydrznie, Nogacie i Salnie. Zabudowie reprezentacyjnej towarzyszyła często zabudowa folwarczna majątków ziemskich należących do właścicieli pałaców.
Zabytkowy charakter posiada także zespół budowli tworzących pierwszy (1889 – 1907r.) i drugi (1913 – 1915r.) pierścień obronny Twierdzy Grudziądz. Pierwszy pierścień tworzą forty składające się ze schronów i wartowni, służące do obrony czynnej. Drugi pierścień tworzy 35 biernych schronów piechoty wraz z takimi budowlami, jak schrony dowodzenia, magazyny amunicji, ujęcia wody i system dróg łączących cały układ. Budowle obronne z czasów II wojny światowej reprezentują 11 polskich schronów bojowych broniących w 1939 roku linii Osy oraz blisko 50 niemieckich tobruków pochodzących z lat 1944-45.
Unikatowym obiektem zabytkowej architektury użytkowej jest pochodzący z połowy XIX wieku dawny 
młyn wodny na rzece Osie 
(obecnie mała elektrownia wodna) w miejscowości Słup Młyn. Czterokondygnacyjny budynek młyna posiada konstrukcję słupowo-ryglową z wypełnieniem czerwoną cegłą, zwaną popularnie pruskim murem. Innym zabytkiem jest zrujnowany wiatrak holender w Radzyniu Wybudowanie. Można też spotkać, szczególnie we wsiach leżących w pobliżu Wisły (Zakurzewo, Wielki Wełcz, Dusocin, Mały Rudnik), zabytkowe chaty drewniane budowane w wieku XVIII i XIX przez osadników olenderskich, zwanych menonitami. Menonici byli specjalistami od osuszania terenów podmokłych, regulacji rzek, budowy obwałowań, jazów i śluz.
Teren powiatu grudziądzkiego oferuje wiele atrakcji
turystom również dzięki bogactwu form morfologicznych i osobliwościom przyrody. Zdecydowana część (ok. 75%) powierzchni powiatu to tereny rolnicze urozmaicone malowniczymi jeziorami i bagienkami śródpolnymi. Spragnieni wypoczynku nad wodą, mogą zażywać kąpieli w licznych jeziorach, spośród których najlepiej zagospodarowane są: j. Kuchnia, j. Zamkowe. Uroku terenom powiatu grudziądzkiego dodają również parki podworskie oraz dość liczne zadrzewienia przyzagrodowe. Większość lasów skupia się w dolinie rzeki Osy oraz w północnej części powiatu.
Od 2006 roku gmina Świecie nad Osą wchodzi w skład obszaru Zielone Płuca Polski, dzięki temu, że większa część gminy (⅔ powierzchni) to tereny Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Osy i Gardęgi, a dodatkowym walorem są atrakcyjne kompleksy lasów, jezior i użytków zielonych.
Amatorzy wycieczek pieszych i rowerowych mogą podziwiać piękno przyrody na terenach rezerwatów przyrody: "Jamy", "Dolina Osy" i "Rogóźno Zamek”. 
Największy rezerwat "Dolina Osy" zajmuje 665,12 ha. Utworzony został w 1994 r. w celu ochrony systemu przyrodniczego rzeki Osy. Występuje tu 59 gatunków ptaków chronionych (m.in. sowa uszata, czapla siwa, bocian czarny), a także inne, równie ważne, gatunki fauny, takie jak np.: kumak nizinny, żaba jeziorkowa, zaskroniec zwyczajny, jaszczurka zwinka czy żyworodna, borsuk. Wśród przedstawicieli flory na terenie rezerwatu spotkać można m.in. czosnek niedźwiedzi, lilię złotogłów czy wawrzynek wilczełyko. Godne uwagi oraz szczególnej ochrony, w postaci ustanowienia ich pomnikami przyrody, są rosnące na terenie rezerwatu: 2 dęby, zwane „Adam” (o obwodzie 582 cm) i „Ewa” (o obwodzie 443 cm) oraz dąb „Pokorskiego” (o obwodzie 292 cm).
rezerwat "Rogóźno - Zamek", obejmujący części zbocza i około 1800-metrowy odcinek rzeki Gardęgi. Ochronie podlega tu od 1974 r. fragment wielogatunkowego lasu liściastego tzw. grądu zboczowego z dużym udziałem dębu, lipy, grabu, rzadziej klonu i jaworu, zaś wielką osobliwością są okazy jarzębu brekinii – drzewa objętego w Polsce ochroną gatunkową. Skupienie dziesięciu około 120-letnich okazów brekinii o obwodzie 64-120 cm w pierśnicy i wysokości 14-18 m uznano pomnikami przyrody
pojedyncze drzewa, aleje drzew, głazy narzutowe, wychodnie zlepieńców plejstoceńskich, nisze źródliskowe i źródła artezyjskie. 
Na pograniczu gminy Grudziądz i Rogóźno wyznaczono 93,52 ha, gdzie utworzono stanowisko dokumentacyjne „Białochowo”. Jest to jedyna tego typu forma ochrony przyrody na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Obszar ten obejmuje unikalny fragment wysoczyzny morenowej wraz ze strefą zboczową Kotliny Grudziądzkiej, z licznymi niszami źródliskowymi, wąwozami i chronioną w formie pomnika przyrody wychodnią zlepieńców plejstoceńskich. Na tym terenie Nadleśnictwo Jamy wytyczyło i urządziło ścieżkę edukacyjną.Metryka
- autor: Joanna Klimek/Henryk Pasik, data: 2010.02.09
Metryka strony
Starostwo Powiatowe w Grudziądzu
ul. Małomłyńska 1, 86-300 Grudziądz
Dane kontaktowe
tel. +48 56 45 14 400
fax +48 56 45 14 401
e-mail: starosta.cgr@powiatypolskie.pl
e-mail: bip@powiatgrudziadzki.pl
Godziny urzędowania
Zapraszamy do naszej siedziby
w godzinach: 7:30 - 15:30
(od pon do pt)